Onzichtbaar achter je computer Aandacht voor eenzaamheid op de werkvloer

Het kan soms moeilijk zijn voor anderen om te begrijpen waarom die collega zich eenzaam voelt. Hij heeft thuis toch een gezin en zijn dag is volgepland met meetings? We vroegen Erna van der Weerd, consultant en arbeid-& organisatiepsycholoog bij Shared Ambition, hoe dit gevoel kan ontstaan en wat je als werkgever kunt doen om te helpen.

Je hoeft niet alleen te zijn om je eenzaam te voelen

Eenzaamheid, dat is toch hetzelfde als alleen zijn? Erna: ‘Het is goed om het direct over deze misvatting te hebben. Eenzaamheid is een persoonlijke ervaring. Ondanks alle mogelijkheden en alle contacten die er zijn, ervaart iemand gebrek aan verbinding. Zelfs in een grote massa kan iemand eenzaam zijn. Het gaat erom dat je je buitengesloten voelt of moeizaam contact maakt. Ook heb je deprimerende gedachtes. Dat je bijvoorbeeld niet meer gewild bent of niet meer waardevol. Maar eenzaamheid ligt niet alleen bij de persoon zelf, er zit ook een sociaal component aan. Als je eenmaal eenzaam bent en je je terugtrekt, wordt het ook lastiger voor anderen om contact te leggen, want je bent niet meer zo leuk, gezellig en benaderbaar als voorheen.’

Eenzaamheid doet pijn

Eenzaamheid kan leiden tot psychische en fysieke klachten. Erna: ‘Er is hersenonderzoek gedaan met functionele MRI, waaruit blijkt dat je pijncentrum heel erg overeenkomt met het centrum in je hersenen dat geactiveerd wordt als je je eenzaam voelt. De pijn die je ervaart lijkt dus heel erg op fysieke pijn. En dat is iets wat veel mensen zich niet realiseren.’ Zowel pijn als eenzaamheid veroorzaken stress. Erna: ‘Eenzaamheid en stress liggen heel dicht bij elkaar. Langdurige eenzaamheid heeft dan ook een vergelijkbaar effect op je mentale en fysieke gezondheid als langdurige stress. De klachten zijn vergelijkbaar. Het is dus belangrijk om ook aandacht te geven aan eenzaamheid, of het nu door de werksituatie of door andere oorzaken wordt gevoed.’

Neem de rol als verbinder

Maar hoe kun je als leidinggevende eenzaamheid op de werkvloer opmerken? Erna: ‘Hier kan je naar op zoek gaan, denk ik. Het is gewoon heel belangrijk om je medewerkers regelmatig te spreken. Dat is één-op-één goed te doen. In een groep is het soms lastig om te zeggen dat je het niet ziet zitten, je voelt je ongelukkig en je kwijnt weg. Dit speelt ook een rol als je het hebt over collegiale contacten: je krijgt samenwerkingsverbanden. De ene collega spreek je meer dan de ander. Degene die zo uit beeld raken, die behoeven wat extra aandacht.’ Dan is het belangrijk om als leidinggevende de rol als verbinder te nemen. Erna: ‘Dat houdt in dat je mensen met elkaar in contact blijft brengen, mensen stimuleert om zelf het contact te zoeken, mensen aanspoort om elkaar te helpen en checkt of er voldoende aandacht voor elkaar is. Bekijk regelmatig of iedereen nog is aangehaakt en hoe het met iedereen gaat, ook privé.’ 

Creëer extra contactmomenten

De rol als verbinder is in deze tijd van social distancing extra belangrijk, maar het vergt enige creativiteit. Erna: ‘Het hoeft niet heel moeilijk te zijn. Pak een kop thee of koffie en bel diegene even op, net zoals je zou doen als je een medewerker tegenkomt bij het koffiezetapparaat. Vraag bijvoorbeeld; ‘joh hoe was je vakantie, heb je nog wat leuks gedaan?’ Je hoeft niet meteen te vragen: ‘voel je je eenzaam?’ Maar kijk wel hoe iemand in zijn of haar vel zit. Geeft diegene aan dat hij eenzaam is? Laat dan weten dat het er mag zijn. Vanuit dat bewustzijn kun je samen kijken hoe je weer kunt zorgen dat diegene zich prettig voelt.’

‘Een ander manier om als leidinggevende collega’s te verbinden is door een buddysysteem te introduceren. Bij een buddysysteem hebben collega’s één-op-één contact over waar iemand zich mee bezighoudt, zowel privé als op het werk. Zo voorkom je een alleenwerker. Maar denk ook in mogelijkheden als een appgroep om te wandelen, waarin je kunt aangeven dat je een wandelmaatje zoekt. Of geef elkaar een virtueel warm bad, door een uitdaging te verzinnen als ‘maak een foto van de gekste thuiswerkplek’ en dit met elkaar te delen.’

Laat collega’s elkaar helpen

Wat ook helpt is een beroep doen op mensen. Erna: ‘Wat wij als sociale wezens prettig vinden is andere mensen helpen. Dat geeft ook weer een enorm gevoel van verbinding. Als je apart iets van je collega’s aan het doen bent, kun je vaak niet goed zien waar je mensen kunt helpen. Dan kan het heel fijn als je als leidinggevende aangeeft dat er een collega hulp van jou nodig heeft omdat hij of zij tegen een bepaald probleem aanloopt of een bepaalde klus heeft waar wat handjes nodig zijn. Dus vraag niet alleen hoe het gaat, maar denk eraan dat medewerkers graag autonomie willen hebben, hun vakmanschap willen tonen en behoefte hebben aan verbinding. Ga kijken hoe je die verbinding weer tot stand brengt op een betekenisvolle manier.’