Transcript Afl. 2 - Burn-out

Edson
00:00:00

Van oude wijsheden tot online trends over gezondheid wordt van alles beweerd. In Gezond Verstand ga ik, Edson da Graça, samen met een expert en ervaringsdeskundige op zoek naar betrouwbare informatie over de vele gezondheidsmisvattingen die je online tegenkomt. We gaan in gesprek aan de hand van feiten en fabels en vandaag hebben we het over burn-out. Welkom, we zitten hier in de podcaststudio met Martijn Manschot. Je zou hem kunnen kennen van Gierige Gasten. Hij deed eerst een beetje lacherig over burn-outs, totdat hij er zelf een kreeg. Recentelijk deelt hij daar zijn ervaringen over. En hij zit vandaag ook hier om openlijk daarover te praten. En naast mij zit ook onze expert van vandaag, Brankele Frank. Zij is neurobioloog en gespecialiseerd in het aanpakken en begrijpen van burn-outs. Want ze heeft er zelf ook een gehad. En ze zat met de vraag. Wat gebeurt er in mijn lichaam? Wat is er aan de hand? Ze zat er zo mee dat ze een boek erover heeft geschreven. Namelijk Over de Kop. Dat is trouwens Martijn's hond. Dan weten jullie dat ook meteen. Over de Kop. En ze is ook presentator van de podcast Let's Go Mental. Waarin ze mentale gezondheid aankaart. En natuurlijk ook iets vertelt over de hersenen. De vraag die meteen op tafel ligt, is natuurlijk, wat is een burn-out? We zijn de straat op gegaan om mensen te vragen wat zij onder een burn-out verstaan.

START STRAATINTERVIEW

Interviewer
00:01:28

Hoe zou jij in je eigen woorden een burn-out omschrijven?

Voorbijganger 1
00:01:31

Burn-out is when like Ik doe iets wat ik niet leuk vind voor zo'n lang tijd. En dan begint het gewoon te worden angstaanjagend.

Voorbijganger 2
00:01:40

Ik denk dat je dan opgebrand bent en dat je klaar bent met het leven wat je tot nu toe geleefd hebt.

Voorbijganger 3
00:01:45

Heel moe, geen energie, levenslust kwijt. Dat je gewoon geen energie hebt om uit bed te komen, niet te weten wat je doet, waar je überhaupt zin in hebt, wat je wil gaan doen.

Voorbijganger 4
00:01:57

Ik heb het altijd een beetje gezien als een secundaire arbeidsvoorwaarde voor mensen in vaste dienst. In de zin van, ze kunnen er vrij mee nemen. Ik bedoel, ik heb altijd gefreelanced. Ik ben ook wel eens moe geweest. Maar ik heb nooit een burn-out gehad. Want ik moest gewoon wel verdienen.

Voorbijgang 5
Een gebrek aan capaciteit om normale prikkels te verwerken, zou ik zeggen. Een onvermogen om je dagelijkse routine uit te voeren. Dat is meestal wanneer ik burned-out ben.

EINDE STRAATINTERVIEW

Edson
00:02:27

Wauw. Ik ga hem ook bij jullie. Ik hoor verschillende dingen. Maar wat er ook voor mij uitspringt is ook dat iemand zegt als je heel lang dingen doet die je niet leuk vindt dat je dan een burn-out kan krijgen. Hoe kijk jij daar tegenaan, Brankele?

Brankele
00:02:48

Het is wel zo dat als je dingen niet leuk vindt, dat je daar makkelijker stress van krijgt. Maar je kan ook heel goed een burn-out krijgen als je dingen doet die je wel leuk vindt. Want waar het voornamelijk om gaat, is dat je te lang te veel stress hebt. En waar je dat van krijgt, maakt niet zo heel veel uit. Dus je hoeft het niet van werk te krijgen bijvoorbeeld. Je kan het ook van vrijwilligerswerk krijgen. Of van het feit dat je thuisouder bent met allemaal kinderen die je moet verzorgen. 

Edson
00:03:12

Je kijkt mij aan? Jij weet van mijn situatie? 

Brankele
00:03:14

Nee. Ben je thuisouder met heel veel kinderen? 

Edson
00:03:17

Vier kinderen heb ik. 

Martijn
00:03:19

Krijg je er veel stress van? 
Dan ben je de lul. 

Edson
00:03:24

Martijn, wat sprong er voor jou uit?

Martijn
00:03:25

De reacties op straat. Ik word af en toe wel een beetje allergisch van mensen die zeggen. Burn-out is als je een beetje moe bent.

Brankele
00:03:33

Ik ben ook weleens moe geweest.

Martijn
00:03:35

Ik snap waar het vandaan komt. Omdat ik ook heel veel mensen dat hoor zeggen. Dus als ik nu zelf best openlijk praat over. Ja, ik heb een burn-out gehad. Of ik zit er nog. Ik zit in een herstellende fase, laten we het zo noemen. En dan krijg je wel eens, ik had ook een jaartje van burn-out. Ja, ik was wel moe en een beetje levensmoe. En ja, hoe ik het heb ervaren is compleet anders. Maar ik denk dat er heel veel gradaties zijn en heel veel stadiums zijn. Ik denk dat heel veel mensen overspannenheid misschien ook als burn-out omschrijven. En ik denk dat er nog een stadion ervoor is, wat ook al snel. Ik denk dat de term burn-out gewoon heel snel gebruikt wordt. In mijn ervaring is inderdaad in een situatie waar je heel veel stress ervaart. Als je daar te lang in blijft hangen en ook gewoon niet door hebt wat er met je aan de hand is. Dat je je lichaam dan letterlijk aan de noodrem trekt.

Edson
00:04:28

En waar kwam die stress bij jou vandaan? Want volgens mij was je bezig met hele leuke dingen te doen. Ik was te veel aan het doen.

Martijn
00:04:35

Dus ik had niet één project, maar ik had er vier. En ik denk dat ik ook heel erg op zoek was. Ik was gewoon heel erg aan het rennen. En op een gegeven moment zat ik. En ik hoor heel veel mensen eigenlijk voornamelijk als mensen aan een burn-out denken. Dan denk je gelijk aan moe zijn, je bed niet uit kunnen komen. Bij mij was het, ik kon niet stoppen. Dus mijn koppie bleef maar doorgaan. Ik sliep niet meer. En ik ben doorgedraaid in een soort van aanmodus. En op een gegeven moment heeft mijn lichaam gewoon gezegd tot hier en niet verder. Dus bij mij was het niet dat ik mijn bed niet uit kon komen. Maar bij mij was het, ik sliep niet meer. Mijn koppie stond niet stil. En er was zoveel onrust en zoveel. Spanning in mijn lijf dat dat me heeft opgebrand.

Edson
00:05:16

En Brankele , voor jou als neurobioloog en ook als ervaringsdeskundige. Eigenlijk heb je twee petten op, maar vandaag ben je echt wel onze expert. Hoe zou jij de burn-out vangen in enkele zinnen?

Brankele
00:05:29

Wat ik de beste definitie vind, want je hoorde ook al in de Vox Pops dat er wat culturele verschillen zijn. Dat Amerikanen bijvoorbeeld hebben over every now and then when I burn out. Zij benoemen het meer als een soort emotie bijna of een gemoedstoestand. Terwijl wij het echt hebben over een ziekte waarbij je dan thuis zit. Is het een ziekte? Hangt er vanaf aan wie het vraagt. Ik vind van wel. De officiële definitie die ik het best vind passen is die in Zweden hanteren. Daar noemen ze het stressgerelateerd uitputtingssyndroom. Wat volgens mij heel mooi vangt waar het mee te maken heeft. Namelijk je hebt heel veel stress, heel lang. En op een gegeven moment bereik je een staat waarin je lichaam en je geest en je emoties totaal instorten. En dan krijg je een soort vreemd amalgaam van symptomen. Niet iedereen heeft dezelfde symptomen, maar de meeste mensen hebben heel veel hoofdpijn, vermoeidheid, concentratieproblemen. Vergeetachtigheid, prikkelbaarheid, hypersensitiviteit, sensitiviteit. En dat kan echt maanden of zelfs jaren duren. Dus het is echt iets anders dan ik ben even moe.

Edson
00:06:30

Ik hoorde ook in die Voxpop, het is vaak soort van werk gerelateerd. Is dat altijd zo?

Brankele
00:06:38

Nee, het is stress gerelateerd. En de meeste mensen krijgen natuurlijk heel veel stress van hun werk. Dus daarom associëren mensen het. Met werk alleen. De Wereldgezondheidsorganisatie noemt het ook een werkgerelateerd fenomeen. Maar wat mij betreft is dat eigenlijk irrelevant waar je die stress van krijgt. Omdat het gaat over de stress en dat hoef je niet van werk te krijgen.

Martijn
00:06:59

Oké. Ik denk dat het gewoon voornamelijk gebeurt in een werksituatie. Omdat je daar waarschijnlijk ook wat minder makkelijk uitcheckt. Dus in een andere vorm van de stress is het makkelijk om te zeggen. Ik krijg stress van ik stop hiermee. Alleen ik denk dat als je het werk te maken hebt en je moet je inkomen behouden. Dat je veel makkelijker de stap durft en kan nemen om te zeggen, ik stop en ik ga iets anders doen.

Edson
00:07:23

Ik wil ook aan de hand van feiten en of fabels wil ik dit gesprek een schoen geven. En dit is jullie eerste feit of fabel. Iemand met een burn-out kan nog steeds fysiek gezond zijn. Nee. Ik denk het niet. Nee? Maar het zit toch allemaal in je hoofd, Brankele ? Het zit toch allemaal in je hoofd?

Brankele
00:07:42

In je hoofd zitten toch ook fysieke dingen?

Martijn
00:07:44

Ik vind dat ook onzin. Touché. Het zit allemaal in je hoofd.

Brankele
00:07:49

Bovendien zit het ook allemaal in je lijf.

Martijn
00:07:50

Ik heb het zelf ondervonden. Hoe dan? Wat voelde je in je lijf dan? Ik wilde mijn bank af, maar het kon gewoon fysiek niet. Dus de druk op mijn hoofd werd gewoon dusdanig heftig dat ik duizelig werd. En dan moest ik gewoon terug. Ja, dat lijkt me een fysieke reactie. Dat heb je jezelf niet aangepraat. Het moment dat het lichtje uitging, was dat voor mij in ieder geval een hele fysieke reactie. Het niet slapen, je hartslag die de hele tijd overduren, toeren maakt. Dat is niet iets mentaal. Wat dan in je hoofd zit, ja.

Edson
00:08:36

En als neurobioloog, want je hebt er een heel boek over geschreven. Jouw vraag was, wat is er in mijn lichaam aan de hand? Jij zei ook meteen nee.

Brankele
00:08:46

Nee, want dat is eigenlijk ook de reden waarom ik dat boek ben gaan schrijven. Omdat ik het zelf heel frustrerend vond dat alle artsen en hulpverleners hele vage metaforen hadden als ik ze vroeg wat er met me aan de hand was. Die kwamen allemaal met dingen als, ja, je batterijtje is op. Je hebt er de kracht niet meer voor. Allemaal t-shirts. Ik dacht, ik snap het menselijk lichaam. Zeg me gewoon wat er aan de hand is. Want dan kan ik het ook fixen. Hoop ik, dacht ik. Maar dat konden ze niet. Of dat deden ze niet. En dat vond ik heel frustrerend. Dus ik dacht, dan ga ik er zelf wel onderzoek naar doen. Want er was te veel mis met mijn functioneren. Voor mij om te accepteren dat het alleen maar iets psychisch zou zijn. Ik weet nog wat mijn huisarts op een gegeven moment tegen me zei. Toen had hij allemaal bloed onderzocht. Nou, je bent helemaal gezond. Ik zei, nou nee, dat ben ik niet. Ja hoor, want je bloed is helemaal goed. Dus nou ja, dan zal het wel iets psychisch zijn. En ik vond dat zo denigrerend. Omdat het totaal voorbij ging aan het feit dat dan eerst is er helemaal geen onderscheid tussen lichaam en geest. Als je gewoon naar het lichaam kijkt en naar de hersens kijkt. Toch? Daar is helemaal geen onderscheid tussen.

Edson
00:09:52

Want je hersens zitten in.

Brankele
00:09:53

Bijvoorbeeld zit in je hoofd en alles heeft invloed op elkaar. Dus wat je eet heeft invloed op je gemoed. En hoe je je voelt heeft weer invloed op de gezondheid van je darmen. Op duizenden manieren speelt alles met elkaar samen. Dus die scheiding is natuurlijk überhaupt een beetje arbitrair. En ik vind het heel kwalijk als je mensen die met heel erg veel klachten aankomen, wegzet als, ach, dit heb je gewoon in je hoofd.

Martijn
00:10:15

Maar is dan, zeg maar, het begint geestelijk en het heeft uitwerking op? Op je lichaam. Ja, maar ook dat vind ik eigenlijk te kort door de bocht.

Brankele
00:10:25

Want als je zegt het begint geestelijk. Kijk, waarmee het begint is een stressreactie. En een stressreactie, je kan stress krijgen van buiten, van externe stressoren. Dus bijvoorbeeld van een auto die bij je aanrijdt of een deadline die je hebt of een werkdruk die heel hoog is. Maar ook van interne stressoren. Dus ook van je zorgen, je angsten, je verwachtingen. Die zorgen eigenlijk allemaal dat het stresssysteem aangevuurd aangejaagd wordt. En dat stresssysteem is iets heel biologisch. Er wordt adrenaline aangemaakt en cortisol. En die hebben weer heel veel andere indirecte gevolgen in je lichaam. Dus dat zijn ook al die psychische dingen hebben gewoon hele wezenlijke fysieke consequenties.

Edson
00:11:08

Kan je ook eerder fysiek ziek worden als je een burn-out hebt?

Brankele
00:11:12

Nou, een hele leuke functie van het stresssysteem is dat het je immuunsysteem onderdrukt. Dus als je even teruggaat naar waarom het stresssysteem is ontwikkeld ooit miljoenen jaren geleden. Is omdat je je heel snel moest kunnen verdedigen. Of uit de voeten moest kunnen maken als er gevaar dreigde. En om dat te kunnen doen moet er in je lichaam allemaal energie herverdeeld worden. Want je lichaam heeft maar een beperkte hoeveelheid energie. En dat gaat dan weg uit systemen die het eventjes niet kunnen gebruiken. Of niet nodig hebben. Dus je voorplantingsysteem en je spijsvertering en je immuunsysteem. Die hebben het even niet nodig. En het gaat allemaal naar je spieren en je hart en je longen. En naar je hersens. Zodat je in hele korte tijd beslissingen kunt nemen of ergens van weg kunt rennen of kan vechten. En dat onderdrukken van je immuunsysteem is dus op korte termijn heel handig. Maar op lange termijn wordt dat gevaarlijk. Want als je heel lang je immuunsysteem onderdrukt, dan vecht je dus niet tegen de bacteriën die je binnenkrijgt. Dus dat is bijvoorbeeld waarom mensen heel vaak als ze Een hele drukke periode hebben gehad. En ze gaan daarna op vakantie. Dan worden ze ziek zodra ze op vakantie zijn. Omdat dan eindelijk je stresssysteem wat meer rust heeft. Dus dan krijgt je immuunsysteem weer energie om te doen wat het kan doen. Waar het goed in is. En dan gaat het lekker ziekteverwekkers bestrijden. Dus het heeft heel veel effect daarop.

Martijn
00:12:27

Maar ik heb dat ook. Ik kreeg allemaal kwaaltjes ook. Tandvleesontsteking. Dat is gewoon. dingetjes die allemaal opspeelden in die periode. Dus ik heb dat zelf ook wel, ik merkte ook wel van, oh fuck, ik ben kwetsbaar. Je bent kwetsbaar, ja precies. Ja, want je weerstand gaat er ook aan.

Brankele
00:12:46

Maar een andere reden om te weten, of voor mij om te vinden, dat het wel degelijk fysiek een ziekte is, is dat er gewoon heel veel dingen veranderen in je hersens. Als je mensen die een goede burn-out hebben gehad onder een scanner legt, een MRI-scanner, dan zijn hun hersens veranderd. Dat zie je. Hun hersenvolume is gekrompen. Het totale hersenvolume is gekrompen. Ze hebben kleinere hersens gekregen.

Martijn
00:13:14

Blijft dat ook?

Brankele
00:13:16

Er vallen heel veel dingen in zijn plek, denk ik, Martijn. En afhankelijk van waar in de hersens je kijkt, heeft chronische stress verschillende effecten. Als je kijkt naar de prefrontale cortex in de hippocampus. Onder andere, dat zijn de gebieden die verantwoordelijk zijn voor nadenken en je concentreren. Kunnen relativeren en leren en geheugen. Daar zijn de hersencellen gekrompen. Daar zijn ze echt kleiner geworden. Normaal heeft een hersen allemaal van die takjes als een soort boom. En die takjes zijn allemaal afgebroken of kleiner geworden. Dus ze functioneren minder goed, want ze kunnen minder goed met elkaar communiceren. Vandaar dat je zo vergetenachtig wordt. Dat je niet meer kan nadenken. wazig bent de hele tijd.

Martijn
00:14:02

Van die prop in je hersenen.

Brankele
00:14:03

Ja, echt alsof je hoofd vol zit met watten. En aan de andere kant heb je dan cellen in de amygdala, dat zijn de emotionele kernen van je hersens, waar de neuronen juist groeien. Dus daar krijgen ze meer uitlopertjes, meer takjes, waardoor ze makkelijker gestimuleerd worden en actief worden. En vandaar dat je zo labiel wordt en hypersensitief en af en toe een heilbare hebt van een paar uur, waarvan je niet meer weet hoe je die in grote zaken moet stoppen. En die twee worden gewoon een double whammy. Want je bent dus en minder in staat om jezelf te reguleren. En je bent veel emotioneler. Dus je krijgt gewoon een soort totale wipwap omslag. Die ervoor zorgt dat je gewoon niet meer kunt functioneren. Niet meer kan nadenken. Ik vergat op een gegeven moment de dag van de week. Kon ik niet meer opzeggen op de juiste volgorde. Dat is best heftig. Dat is heel heftig. Herkenbaar wel. Ja, had je dat ook?

Martijn
00:14:58

Ja, gewoon het complete error. In dat kopje vooral. Maar heel veel paniek bij mij. Echt heel veel angst. Ik durfde mijn huis in het begin ook niet uit. Ik merkte dat mijn hormoonsysteem ook gewoon helemaal in de war was. Veel zweten. En als ik dan, ik weet nog dat mijn vader toen het misging, die kwam drie dagen daarna, kwam die langs. En ik was helemaal, vader die komt zo. Oh, daar had je het ook al benauwd van. Gewoon bang om mijn eigen vader te horen te moeten staan.

Brankele
00:15:27

Ja, dat komt dan dus omdat je ook zoveel adrenaline aanmaakt de hele tijd. Dat je lichaam voortdurend in een staat van paraatheid gehouden wordt.

Edson
00:15:35

Gewoon pure paniek.

Brankele
00:15:37

Ja, dat is een heel naar gevoel.

Edson
00:15:39

We hebben het net gehad over dat je ziek kan worden. Omdat je je immuunsysteem toch ook een opdoffer krijgt. Maar kan je er ook permanente schade aan overhouden? Zeg nee, zeg nee. Zeg nee. Geef ons hoop.

Brankele
00:15:58

Ik wil jullie niet nog meer stress geven dan nodig.

Edson
00:16:01

Maar je gaat het niet doen, hè?

Brankele
00:16:03

Nou, kijk. Tot op zekere hoogte kunnen al die veranderingen in je hersens weer terug veranderen.

Edson
00:16:09

Dus als ze gekrompen zijn, kunnen ze ook weer groeien.

Martijn
00:16:12

Dat het makkelijker is om dan weer zo'n En als muscle memory, werkt dat dan ook zo met je hersenen?

Brankele
00:16:18

Niet per se, maar hersenen zijn wel heel plastisch. Dus ze kunnen voortdurend blijven veranderen. Dus als je ze op de goede manier water geeft, dan groeien ze ook weer op de goede manier. Getuige het feit dat wij hier nu zitten met z'n drieën en een gesprek kunnen voeren. Dat konden we allemaal. Ja, dat konden we een paar jaar geleden niet. Toen hadden we niet eens uit bed kunnen komen. Dus ja, tot op zekere hoogte kan je echt wel weer. Gewoon helemaal goed functioneren en normaal worden. Maar het is niet zo dat je hersens een soort van blauwdruk hebben waarna alles weer terugkeert. Dus het is niet een soort van elastiekje dat dan weer helemaal precies wordt wat het was. Het krijgt gewoon een ander vormpje dat ook functioneel is. Maar er zitten waarschijnlijk wel nog wat veranderingen in. En als je kijkt naar studies die zijn gedaan bij mensen die dan jarenlang gevolgd zijn. Die een burn-out hebben gehad. Geeft wel, ik geloof, 80 of meer dan 80 procent aan. Dat ze gevoeliger zijn voor stress. En dat ze nog steeds wat meer moeite hebben met concentreren, geheugen. En, hoe noem je dat nou? Dat hun schrikreflex blijft heel lang nog heel hoog. Dus dat iemand iets achter je zegt en dat je meteen tegen het plafond zit van de schrik. Dat blijft heel lang nog.

Edson
00:17:35

Maar hoe heb jij het ervaren? Ik zat zelf een hele lange tijd in de schulden. Had heel veel deurwaarders die hun geld wilden. En ik was ook constant in staat van paraatheid. Als er werd aangebeld, werd ik helemaal gek. Hetzelfde wat jij zei. Bij jou was het je vader. Bij mij dacht ik, wie is het? Is het een deurwaarder? Komen ze mijn spullen halen? Shit. En ik had ook van die, zelfs in mijn dromen werd ik niet met rust gelaten. Dus ik had constant, echt elke nacht had ik dromen dat ik werd achtervolgd. Ja, dus ik werd wakker. En dan was ik gewoon, wat jij zegt, zeiknat. Gewoon van een zweet en van angst. Ik was Constant bang eigenlijk. En als ik werd gebeld, weer boom. Ging mijn hartslag weer omhoog. Adrenaline. Ik werd helemaal gek. Hoe lang heeft dat geduurd? Het heeft voor mij een jaar lang geduurd. En heel lang. En dat is dan ook misschien een beetje wat jij zegt, cultureel bepaald. Kijk, ik wist niet dat een In mijn taal bestaat het woord burn-out niet eens, volgens mij. Snap je? Mijn ouders komen van Cap Verde en mijn moeder zei ook van, ja joh, je bent gewoon een beetje moe. Stel je niet aan. Hup.

Brankele
00:18:55

Schouders erover.

Edson
00:18:56

Ja, precies. Rug recht, handen op elkaar en gaan met die banaan. Maar ik kon gewoon echt niet meer. Ik was er letterlijk op. En daar wil ik eigenlijk op inhaken. Nog een feit of fabel. Je kan een burn-out genezen of voorkomen door regelmatig pauzes te houden. Gewoon af en toe pauzen. Gewoon even stoppen. Time-out. Voor hoe lang? Dat is een goede vraag, ja. Ik kijk naar jou, Brankele.

Brankele
00:19:26

Nou, genezen sowieso niet. Als je er eenmaal eentje hebt, dan moet je echt wel wat meer doen dan alleen maar pauze nemen. Want meestal als je een burn-out hebt, zit je thuis, heb je helemaal geen werk, dan hoef je helemaal niet pauze te hebben. Een grote pauze. Een en al pauze is je leven dan. En dat is absoluut niet genoeg. En om het te voorkomen, nou, het is absoluut heel goed voor je, pauzes. Ja, het is heel gezond. Maar ik denk niet dat het afdoende is.

Martijn
00:19:48

Ik denk dat ook heel erg ligt aan wat voor pauze dat inhoudt. Zeg maar, Ik mediteer elke ochtend om zeven uur. Dan ga ik in de middag met mijn hond even een uurtje wandelen. Maar dan ben ik wel heel bewust bezig om uit dat kopje te gaan. En dan leer ik ook heel erg om een beetje afstand te creëren. Waar je het net over had, die stemmetjes. De een zegt dit, de ander zegt dat. Een soort van in the heat of the moment. Dan kun je ook helemaal geen normale beslissing meer nemen. Maar dan kun je wel nog vier uur daarin blijven zitten. Dus door dan even de beslissing te nemen. Oké, ik kom er nu gewoon echt even niet uit. En het is dan heel moeilijk. Want alles in je wil maar door. Want je moet een oplossing bedenken. Dus dan is het eigenlijk het aller lastigste om dan te zeggen. Oké, dus nu ga ik wandelen. Nee, ik heb helemaal geen tijd om te wandelen. Dan moet je gaan wandelen. En dan kom je inderdaad tot rust. En dan kom je weer terug. En dan is het. Was dit nou hetgeen waar ik zo. Dat heb je dan wel. Dat gevoel van. Heb ik me hier zo druk over lopen maken. Ja, nu wel. Maar ik denk dat het ook wel echt oefening is. Ik ben nu drie jaar lang aan het mediteren. Ja, wat is het? Mindful aan het wandelen. Daar zijn wel termen voor. Maar in ieder geval gewoon heel bewust even rust voor mezelf in te plannen. Ik merk dat dat steeds meer begint te helpen. Het is gewoon het tegenovergestelde van wat het systeem doet in de burn-out. Je geeft je lichaam ruimte om weer tot rust te komen.

Edson
00:21:28

En vanuit een neurologisch oogpunt, wat gebeurt er als je zo'n pauze neemt?

Brankele
00:21:35

Wat er moet gebeuren is dat je autonome zenuwstelsel bestaat uit twee takken. Het sympathische en het parasympathische stelsel. En het sympathische doet alles wat met inspanning te maken heeft. Dus die zorgt ervoor dat je spieren klaar zijn. Dat er activiteit kan plaatsvinden. En de parasympathische doet alles wat meer ontspannend is. En die twee houden elkaar normaal gesproken in balans. Die hebben een beetje een wipwap functie. Dus als de ene aanstaat is de ander wat meer uit. En dan andersom. En bij mensen met een burn-out lijkt het erop alsof die wipwap gebroken is. Waardoor die sympathische tak, die activiteitstak heel erg aanstaat. Zoals jij ook net beschreef met dat je aanstaat en dat je eigenlijk niet meer. Dus niet je hoofd, maar ook niet je lichaam. Dus dat is die kant van je zenuwstelsel. Terwijl die andere, die komt niet meer aan het woord. En daarom is het ook zo lastig als je zegt tegen mensen met een burn-out. Je moet gewoon wat rust nemen. Want die kunnen dat helemaal niet meer. Die zitten dan op een bank. En hun hartslag gaat een soort van techno-feestje af. Maar het lukt ze niet meer om te ontspannen. Ze kunnen niet meer slapen. Ze kunnen niet meer rustig ademen. Dus je moet heel actief gaan ontspannen. En dat klinkt heel tegenstrijdig. Maar je moet dus dingen doen waarmee je expres dat parasympathische zenuwstelsel activeert. En dat kan op de meest simpele manier door uit te ademen. Als je namelijk uitademt, dan activeer je die kant van je zenuwstelsel. En als je inademt, dan activeer je de andere kant. Dus als je langer uitademt dan je inademt, dan heb je netto dus net iets meer activiteit van je ontspanningstak.

Edson
00:23:12

Oh, dit is een hele goeie.

Martijn
00:23:13

Dat is ook een van de meest technieken die mij het meest heeft geholpen.

Edson
00:23:19

Dan heb ik misschien nog een feit of fabel voor jullie. Slapen helpt het allermeest om uit je burn-out te komen. Hoe slaap jij nu, Martijn?

Martijn
00:23:28

Een stuk beter. Niet meer zeiknat? Nee, maar slaap is voor mij heel belangrijk. Dat merk ik wel echt. Als ik slecht slaap, dan heb ik echt een kutdag. Dan merk ik ook echt dat die druk op mijn hoofd weer keer tien is.

Brankele
00:23:45

Dus dat evenwicht is nog fragiel.

Martijn
00:23:47
Ja, ik zit helemaal niet op dat ik zeg ik ben er weer helemaal. Ik doe ook wel heel veel om nog goed te slapen. Ik ben gewoon wel weer heel snel ik moest gewoon weer snel gaan werken. Dus ik ben heel snel weer naar een balans gaan zoeken om werk en herstel te combineren. Dus ik heb daar een heel strak schema in. Meditatie, dat zijn echt van die momenten die zijn heilig. En er zijn allemaal trucjes om wat beter te slapen. Ik heb ook af en toe nog wel medicatie om te slapen als het echt nodig is. Maar voor mij, het is gewoon echt mijn persoonlijke verhaal. Voor mij is slaap echt in mensen belangrijk. Maar ik hoor ook veel mensen die alleen maar slapen in een burn-out. Ik heb echt nog steeds moeite met. Het is niet altijd Even waar, want ik kan ook nog wel echt hele moe momenten hebben. En dan kan ik overdag ook nog wel een keertje slapen. Maar over het algemeen is slaap nog wel een van de meest belangrijke dingen. Mijn herstel dan.

Brankele
00:24:57

Ik denk uiteindelijk voor iedereen wel. Slaap is echt het allerbelangrijkste medicijn. Bijna alles. En ook inderdaad de voorkoming van burn-outs. Want het beschermt je tegen stress. Maar het is ook meteen het moeilijkste als je een burn-out hebt. Omdat je dus door dat stresssysteem dat een beetje van de leg is. Heel veel stresshormonen aanmaakt. Die voorkomen dat je in slaap kan vallen. Dus heel veel mensen met een burn-out hebben aan het begin totale insomnia. Die komen gewoon niet in slaap. Ik heb ook echt nachten lang wakker gelegen. Dat ik wel heel moe was, maar gewoon niet in slaap viel. Omdat mijn hart dan zo.

Edson
00:25:31

Kijk, jij bent nu herstellende. Je doet meditatie, goed ademen. Wat doe je nog meer om er bovenop te komen?

Martijn
00:25:39

Ik denk dat het ook een stukje persoonlijke ontwikkeling is. Het mag nu van jezelf. Dat je gewoon je eigen gezondheid voorop zet. Dus van, oh ja, ik kan nu de hele dag hier een oplossing gaan proberen. Maar ik heb slecht geslapen. Dus vandaag doe ik even helemaal niks hiermee. Ik ga vandaag gewoon even voor mezelf. Dus misschien dan voor jezelf leren kiezen.

Edson
00:25:59

En Brankele, jij als expert. Wat kunnen we doen om die vicieuze cirkel te doorbreken?

Brankele
00:26:07
Ja, dat gaat met kleine stapjes. Net zoals dat evenwicht met kleine stapjes verschuift, moet je het ook weer met kleine stapjes terug verschuiven. Dus het betekent dat je echt andere routines moet gaan aanleren. En een deel daarvan, dat zijn geen revolutionaire inzichten hoor, dat weet iedereen van de rust, reinheid, regelmaat. Goed eten, goed slapen, naar buiten gaan, in de natuur zijn. Dat soort dingen. Vaak pauzes nemen. Maar wat ik denk ik het belangrijkste daarvan vind en waar ik het meest aan heb gehad. Is om echt meer stil te staan bij wat ik voel. En dan vooral emotioneel gezien.

Edson
00:26:45

Ja, jezelf serieus nemen is wel echt belangrijk.

Brankele
00:26:48

Ja, en het klinkt echt als zo'n soort zweverig cliché. Maar ik snap wel pas door zo lang ziek te zijn geweest wat dat eigenlijk betekent.

Martijn
00:26:56

Ja. Alle clichés zijn waar. Het is ook weer zo 'n cliché.

Edson
00:27:01

Het is inderdaad zo. Dank jullie wel voor jullie komst. En voor jullie inzichten. En voor jullie openheid ook vooral. Ik denk dat het heel belangrijk is om het er gewoon over te hebben. Zodat mensen die luisteren of kijken. Dat ze daar wat aan hebben. Thank you.