Mentale gezondheid topprioriteit: verantwoord werkgeverschap eerste vereiste

Voor het Zorgseminar 2025 zijn tientallen intermediairs naar de KNVB Campus in de bossen van Zeist gekomen. Onder de nieuwe commercieel directeur Fleur Dujardin staat dit jaar mentale gezondheid centraal. “We hebben een gezamenlijke missie om werkend Nederland gezonder te maken. Daarin kunnen we elkaar enorm versterken. Vanuit Zilveren Kruis,” richt ze zich tot de zaal, “wil ik jullie ondersteunen in die missie.”

“Gezondheid dichterbij brengen is al 76 jaar onze reden van bestaan. Daarin is het steeds weer zoeken naar wie welke rol pakt. De verantwoordelijkheid die wij voelen als marktleider vullen we onder meer in door thema's als mentale gezondheid maatschappelijk te agenderen. In dat kader past ook het 5-jarige samenwerkingsverband met de KNVB dat ik hier vandaag mag aankondigen. We slaan de handen ineen met de voetbalbond om bewustwording te stimuleren en taboes te doorbreken rond mentale gezondheid – de onzichtbare blessure. Eén op de vijf mensen heeft mentale klachten. De relaties die ik spreek, maken zich zorgen over de stijging van het verzuim door mentale problemen. Dat kunnen we misschien niet direct oplossen, maar we moeten er wel alles aan doen om het bespreekbaar te maken."

Wellbeing loont, en niet zo’n klein beetje

“Mensen presteren beter als ze lekkerder in hun vel zitten”, is de kern van het betoog van Nisha Alberts. “Mensen die hoger scoren op wellbeing, tonen meer eigenaarschap, zijn creatiever, zelfstandiger, kunnen beter omgaan met uitdagingen en ervaren minder stress. Een goede relatie met de leidinggevende en collega's leidt tot een betere teamdynamiek en betrokken medewerkers die de organisatie minder snel verlaten. Het klinkt als een open deur, maar levert het onder de streep ook echt zoveel op?” Het ondubbelzinnige antwoord komt van de Well at Work Monitor, een initiatief van Zilveren Kruis en Deloitte in samenwerking met TNO. Na diverse pilots is de monitor intussen doorontwikkeld en opnieuw gevalideerd met data van EHERO, het onderzoeks- en opleidingsinstituut van de Erasmus Universiteit. “Wetenschappelijke consensus over de impact van wellbeing op productiviteit, verzuim en verloop is de basis voor het rekenmodel van de monitor. Daarmee becijferen we voor de BV Nederland momenteel een score van 7.2 op mentale energie, 1 van de 9 domeinen van wellbeing. Als we die score kunnen verbeteren naar een 8.2, dan stijgt de productiviteit, terwijl verzuim en verloop dalen tot een saldo dat is uit te drukken in euro’s: een duizelingwekkende 26,4 miljard.”

Rust en stabiliteit

De thematische aandacht voor mentaal welzijn betekent niet dat er helemaal geen aandacht is voor Prinsjesdag. Fleur: “De miljoenennota was gematigd; een beetje ‘op de winkel passen’. In verkiezingstijd doen partijen grote beloftes, maar wat we nodig hebben is politieke steun voor het Aanvullend Zorg- en Welzijnsakkoord dat alle partijen in de zorg en het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport na maanden intensief onderhandelen hebben bereikt. Vanuit Zilveren Kruis hebben we bovendien 7 concrete maatregelen voorgesteld aan de politiek waarmee een nieuw kabinet grote uitdagingen zoals vergrijzing en toenemende zorgverschillen kan aanpakken. Inspanningen van de sector die we straks hopelijk terugzien in een regeerakkoord, om met rust en stabiliteit weer aan de slag te kunnen. Want we moeten nu echt de keuzes maken waar we richting 2030 het verschil willen maken, en daar dan vol voor gaan.”

Gezonde beroepsbevolking is van het grootste belang

Die noodzaak voor fundamentele keuzes onderstreept ook Suzanne Bijkerk, econoom bij RaboResearch. In haar analyse zet ze uiteen hoe de Nederlandse economie op dit moment voornamelijk drijft op consumptie, terwijl investeringen en export stagneren. “Maar als aan bestuurders gevraagd wordt wat het grootste risico is voor de economie, staat het tekort aan arbeid en talent op de eerste plaats. Personeelstekorten zijn een structureel probleem onder andere door de vergrijzing in de meeste Westerse landen. De vergrijzing is voor een land als Japan bijvoorbeeld reden om veel te investeren in technologie. Arbeidsbesparende technologie kan de vraag naar arbeid verminderen en de productiviteit van ondernemingen verbeteren. Wanneer arbeid duur en schaars is, wordt technologie belangrijker.”

Gezondheid en werk ook belangrijk voor de individuele welvaart

“Grootschalige toepassing van technologie vereist nieuwe kennis en kunde van werkenden. Het is dan dus belangrijk dat werkenden zich kunnen ontwikkelen”, vervolgt Suzanne. “Het hebben van werk en een goede gezondheid hangen niet alleen samen met een hoger inkomen van een individu, maar ook de andere aspecten van welvaart. Individuen die werken en geen chronische gezondheidsproblemen hebben, geven aan betere sociale contacten te hebben, gelukkiger te zijn en zichzelf beter te kunnen ontwikkelen. Een gezonde beroepsbevolking is dan ook, met het oog op de technologische vooruitgang, voor zowel de productiviteit van ondernemingen als ook de welvaart van individuen van belang.” Ook Nisha erkent de waarde van arbeidsbesparende technologie als oplossingsrichting. “Daarnaast hebben we nu ook kunnen berekenen dat investeren in mentale energie de productiviteit met tientallen miljarden kan verhogen. Maar om de BV Nederland op dat cruciale domein een punt beter te laten scoren, is verantwoord werkgeverschap een eerste vereiste. Een leidinggevende heeft evenveel invloed op de mentale gezondheid van een medewerker als diens partner thuis. De impact van een leidinggevende is bovendien aanzienlijk groter dan die van een therapeut, psycholoog of dokter.”

Inspireren, motiveren, corrigeren, richting geven

Ex-profvoetballer Gianni Zuiverloon kan daar uit eigen ervaring over meepraten. Voor de volle zaal illustreert de ex-profvoetballer het contrast tussen twee periodes die zijn carrière maakten en braken. “Ik had iemand nodig die naast mij stond, iemand die weet wat leiderschap betekent. Voor mij is dat inspireren, motiveren, corrigeren, richting geven, je veilig laten voelen, met vooral veel menselijkheid en duidelijke communicatie. Op mijn 19e werd bij Heerenveen Gertjan Verbeek mijn trainer. Nog voordat ik een contract mocht tekenen, liet hij mij een DISC-test afnemen. Zo kon hij zien hoe hij met mij moest communiceren, hoe ik met hem wilde communiceren en of ik binnen het team paste.” Verbeek was enerzijds hard en direct, maar zorgde ook altijd voor uitleg en context bij zijn kritiek. “Hij zei: ‘Ik zie het in je zitten. Je bent een goede speler, de club mag je, het publiek vindt je fantastisch en ik wil dat je beter wordt.’ Hij zorgde ervoor dat ik goed in mijn vel zat.”

“Elke dag wilde hij weten: ‘Gianni, hoe gaat het met je? Wat heb je nodig? Wat kan ik voor je doen? Wat wil je van mij?’ Daardoor kwam ik in Jong Oranje, speelde ik op het WK onder 20 en ging ik naar de Olympische Spelen. Ik deed het onder Verbeek zo goed dat ik een contract kreeg in de Engelse Premier League. Maar daar begrepen ze het niet. Als je een slechte wedstrijd speelde, keken ze je niet aan, spraken ze niet met je en noemden ze je een slecht persoon. Alles ging alleen om geld, heel veel geld.”

Wellbeing bloeit in het werk

Gianni’s ervaringen zijn volgens Nisha eerder regel dan uitzondering. “Sturen op productiviteit is niet de manier om het doel te bereiken, integendeel; duwen op productiviteit verlaagt de wellbeing waardoor je in een neerwaartse spiraal belandt. Het is belangrijk om eerst in het welzijn van mensen zelf te investeren, pas dan zal ook de productiviteit verbeteren. Maar helaas heeft meer dan de helft van de leidinggevenden nooit een training gehad in het coachen en begeleiden van mensen. We zien mensen met mentale problemen langdurig uitvallen, terwijl de oplossing ligt in de aanpak van een verstoorde relatie op het werk. Daar kunnen we ons niet uit-yogaen, want enkel investeren in individuele interventies leidt niet tot een hoger niveau van welzijn en productiviteit als de oorzaak van de problemen niet wordt aangepakt. Om echt impact te maken op mentale gezondheid is een aanpak binnen de organisatie zelf vereist, waarbij kwaliteit van leiderschap en cultuur centraal staan.”

“Bij Mercer zien we de druk op de mentale gezondheid mondiaal toenemen”, vertelt Business Development Leader Bart Brenninkmeijer. “In Nederland dreigt het spaak te lopen omdat de GGZ gelijktijdig kampt met een toename van de vraag en een tekort aan personeel. Het is een complex probleem dat vraagt om een cultuuromslag, met als belangrijkste uitdaging het verhogen van de mentale weerbaarheid, vooral bij jongeren die opgroeien in een steeds complexere wereld. Met het stimuleren en faciliteren van eigen regie kunnen we veel doen aan de preventieve kant. Daar is wel haast bij, want technologische transities, zoals de opkomst van kunstmatige intelligentie, zullen de psychische druk nog verder opvoeren. Gelukkig gebeurt er al veel, ook al zien we het effect nog niet altijd. Dat neemt niet weg dat er veel onzekerheid is in deze opeenstapeling van crises. Dit zijn vervelende tijden die veel van mensen vragen. Je moet ze helpen; dat kun je niet alleen bij de GGZ laten. Een deel kan ook buiten de zorg opgelost worden. Als werkgever heb je een doorslaggevende rol om het taboe over mentale gezondheid te doorbreken en actief hulp aan te bieden. Anderzijds hebben we het over de 'onzichtbare blessure'; mensen mogen het voor zichzelf houden. De hulp moet dus zo laagdrempelig aangeboden worden, dat een medewerker niet hoeft te vertellen wat er aan de hand is. Daarin spelen zorgverzekeraars als Zilveren Kruis een belangrijke rol; zij hebben de middelen om een grote diversiteit aan kwalitatieve interventies te ontwikkelen.”

“We zouden vaker aan elkaar moeten vertellen hoe we ons echt voelen”, vindt Amelie Harbers, procesmanager bij Vitalr. “Niet het wenselijke ‘goed’ zeggen als dat niet zo is. Dat is moeilijk, want je wilt toch mooi weer spelen, maar zo blijft het taboe in stand. In onze filosofie zijn vitaliteit, verzuim en verzekeren als 3 pijlers onlosmakelijk met elkaar verbonden. We verkopen daarom geen losse diensten of producten, maar werken vanuit een routekaart om binnen een bepaalde tijd de ambities van een organisatie te verwezenlijken. Een bedrijf met 8% verzuim wil bijvoorbeeld in 3 jaar naar 6%. Daar maken we dan een plan voor dat we vervolgens samen uitvoeren. Daar zit de sleutel van het succes, want veel organisaties hebben intern niet de focus om zo'n plan consequent te volgen. Daarom zetten we naast het plan en de bijbehorende diensten ook een procesmanager in, die continu evalueert en bijstuurt. Zo borgen we dat ambitie geen papieren tijger blijft, maar daadwerkelijk wordt gerealiseerd. De samenwerking met Agnes, onze accountmanager van Zilveren Kruis, verloopt eigenlijk precies zo. Aan het begin van het jaar leggen we onze jaarplannen naast elkaar om te zien hoe we elkaar kunnen versterken. Op één A4'tje leggen we in een concreet plan vast wat onze doelen, strategie en KPI’s zijn en hoe we die meten. En zo’n plan lukt dan ook, doordat je zo gericht te werk gaat.”

“In onze business sta je naast de ondernemer: het personeel is zijn kapitaal,” zegt Joyce Witte, adjunct-directeur van Witte-Boussen. “Als het personeel niet goed functioneert, heeft de ondernemer een probleem. Mentaal welzijn is dus ook voor onze Zeeuwse ondernemers een belangrijk thema. Toch blijft het onderwerp lastig bespreekbaar. We letten vaak meer op de buitenkant en minder op wat er in iemands hoofd omgaat. Met onze dienstverlening proberen we dat te doorbreken door vanuit onze kennis en ervaring het gesprek aan te gaan. Dat slaat aan; we krijgen steeds vaker de vraag om te adviseren over passende interventies. Er is oprechte interesse: ondernemers stellen zich meer open en kiezen bewust voor hun personeel. Langzaam verschuift de aandacht naar preventie. Daar dragen wij aan bij, bijvoorbeeld met leiderschapstrainingen die teammanagers helpen beter te functioneren.”