Van overleven naar floreren: “De sleutel tot succes ligt bij de eerstelijnsmanager”
Ondernemers, bedrijven en medewerkers willen niets liever dan floreren. Door aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt en de alsmaar stijgende werkdruk komt daar steeds minder van terecht. De BV Nederland staat in overlevingsstand. Wat kunnen we doen om van overleven naar floreren te gaan? Die vraag stond centraal tijdens het jaarlijkse event Wellbeing & Vitaliteit van Zilveren Kruis. Voor een volle zaal in het auditorium van Achmea in Zeist, delen voormalig burgemeester Ahmed Aboutaleb, hoogleraar Jim van Os en Facilicom Group CEO Eric Otto hun inzichten. Aboutaleb: “In het Arabisch hebben wij een gezegde: de beste mens is hij of zij die klaar staat voor de ander.”
“Als het mentaal niet goed met je gaat”, begint Van Os, “zit er een probleem in je hoofd en dat moet verholpen worden. Om dat hoofd te repareren, hebben we 250 therapieën beschikbaar, en zo’n 80 antidepressiva. Maar uit de statistieken blijkt dat het beroep op de GGZ in bepaalde postcodegebieden veel hoger is dan gemiddeld. Als je inzoomt op die postcodes, dan zie je mensen die gemangeld zijn door armoede, schulden en het gevoel dat er geen uitweg is. Daarom zeggen wij: mentale gezondheid is een politieke kwestie.”
Preventie is de belangrijkste bijdrage aan de zorg
Voormalig burgemeester van Rotterdam Ahmed Aboutaleb sluit daar met zijn betoog bij aan. “In een rapport uit 1989 was het verschil in levensverwachting tussen Rotterdam Noord en Zuid 10 jaar. Dat was geen millimeter verbeterd toen ik aantrad als burgemeester. Het grootste probleem van Rotterdam-Zuid is dat mensen daar ongezond leven. Kinderen hebben een buikomvang van 2 tot 4 cm meer dan gemiddeld. Dat is een combinatie van leven in relatieve armoede, ongezond eten en onvoldoende bewegen. Toen ik nog werkte bij het ministerie van Volksgezondheid vroeg de directeur-generaal me een keer: ‘Weet je wat de belangrijkste bijdrage ooit aan de gezondheidszorg is geweest? Niet de academische ziekenhuizen, niet de hoogleraren die onderzoek doen met openhartoperaties en dergelijke. Nee’, zei hij, ‘de belangrijkste bijdragen aan de zorg waren riolering en schoon drinkwater.’ Voorkomen dus, in plaats van genezen.”
Onze totale ziektekosten bedragen zo’n 60 miljoen euro per jaar. Dan mag je best wat besteden aan preventie.
- Eric Otto, CEO Facilicom Group
Preventie is voor Eric Otto al langer een bewezen businesscase. Met 20.000 medewerkers ziet hij de rekening van al dat genezen jaarlijks op zijn bureau belanden. “De totale ziektekosten bij Facilicom Group bedragen zo’n 60 miljoen euro per jaar”, vertelt hij. “Dan mag je best wat besteden aan een providerboog met preventieve hulp voor financiële zorgen, overgangsklachten, mantelzorg en ga zo maar door. Mijn droom is dat een HR-manager ooit in paniek naar me toe komt omdat de kosten van die preventie totaal uit de klauwen loopt. Want die kosten zullen altijd hooguit een fractie zijn van die 60 miljoen euro verzuimkosten.”
Risicofactoren aanpakken is spectaculair succesvol
Cardiologen zijn erin geslaagd hart- en vaatziekten op de ranglijst van doodsoorzaken te laten dalen van de eerste naar de tweede plek, zegt Van Os. “Niet door zieke mensen te repareren, maar door risicofactoren aan te pakken. Preventie. Een beetje bewegen, op je bloeddruk letten, gezond eten en niet roken. Die aanpak is spectaculair succesvol. Als ze zich alleen hadden gericht op het fixen van hart- en vaatproblemen, hadden ze voor ongeveer 10% meer gezondheid gezorgd. Door in te zetten op preventie en gezond gedrag hebben ze een impact van 70% weten te realiseren.”
Volgens Aboutaleb wringt daar de schoen. Want: “een lidmaatschap van een sportvereniging kost een paar honderd euro per jaar, en daar komen nog kleding en schoenen bij. In Rotterdam-Zuid wonen evenveel mensen als in Eindhoven. Die stad heeft 3 gymnasia, Rotterdam-Zuid had er niet één. Dus zei ik: laten we een gymnasium bouwen.” Aboutaleb weet de gemeenteraad te overtuigen van zijn plannen. “Het Nationaal Programma Rotterdam-Zuid werkt op tal van terreinen tegelijk: we slopen en bouwen woningen, we renoveren, we isoleren. We creëren werkgelegenheid, we leggen sportfaciliteiten aan. Er is inmiddels een olympisch zwembad, er is 40 miljoen euro geïnvesteerd in sportvelden. En dat gymnasium is er gekomen. Op Zuid is net zoveel talent als op Noord, dus moet je daar ook de infrastructuur brengen die aan dat talent tegemoetkomt. Omdat het absoluut noodzakelijk is om te investeren in onderwijs, in kinderen, om reproductie van armoede tegen te gaan. Want armoede is de basis van alle ellende.”
Armoede bestrijden doe je niet door mensen een extra tas boodschappen te geven.
– Ahmed Aboutaleb, oud-burgemeester van Rotterdam
Systeem blokkeert doorgroei van talent
Niet alleen in de wijken, ook op de werkvloer zijn er volgens Otto hardnekkige drempels voor de ontwikkeling van talent. Cultuurverschillen belemmerden de doorgroei van talent binnen het bedrijf – met name naar managementfuncties. “De helft van onze mensen op de werkvloer is bi-cultureel, maar bij de managers zag ik dat nauwelijks terug. We ontdekten een specifieke systeemdriver die dat blokkeerde: de eis van een MBO-diploma. Die eis hebben we laten vervallen. We kijken nu naar MBO werk- en denkniveau. Want als de helft van je mensen bi-cultureel is, dan is de helft van het talent dat ook. Je moet de context aanpassen, niet de mens.”
Van Os vertelt hoe IJsland kampte met de gevolgen van sociale ongelijkheid. “Er waren massale psychische problemen onder de jeugd. Alcohol, drugs, angsten. De oplossing die ze in IJsland bedachten was een mentaal weerbaarheidsprogramma, gericht op het versterken van gezinnen, het bevorderen van weerbaarheid op school, en het stimuleren van lichamelijke weerbaarheid via sport, spel en creativiteit. Er kwam een laagdrempelig systeem, waarin mensen via bijvoorbeeld sportclubs of natuurgroepen ondersteuning kunnen vinden. Allemaal gericht op mentale vitaliteit; de natuurlijke staat waarin ons gevoel op en neer gaat, waarbij er altijd sprake is van vanzelfsprekend herstel: dat is de definitie van vitaliteit. Zelfs als je daalt, kom je vanzelf weer omhoog. Dit geeft een gevoel van perspectief, dat er altijd toekomst is. Psychisch lijden ontstaat wanneer dit vanzelfsprekende herstel uitblijft. Je gaat naar beneden en komt niet meer terug. Mensen omschrijven dit als een eenzame tunnel: het voelt groot, machtig en dwingend, en je kunt het niet uitzetten.”
Van Os vertelt hoe IJsland kampte met de gevolgen van sociale ongelijkheid. “Er waren massale psychische problemen onder de jeugd. Alcohol, drugs, angsten. De oplossing die ze in IJsland bedachten was een mentaal weerbaarheidsprogramma, gericht op het versterken van gezinnen, het bevorderen van weerbaarheid op school, en het stimuleren van lichamelijke weerbaarheid via sport, spel en creativiteit. Er kwam een laagdrempelig systeem, waarin mensen via bijvoorbeeld sportclubs of natuurgroepen ondersteuning kunnen vinden. Allemaal gericht op mentale vitaliteit; de natuurlijke staat waarin ons gevoel op en neer gaat, waarbij er altijd sprake is van vanzelfsprekend herstel: dat is de definitie van vitaliteit. Zelfs als je daalt, kom je vanzelf weer omhoog. Dit geeft een gevoel van perspectief, dat er altijd toekomst is. Psychisch lijden ontstaat wanneer dit vanzelfsprekende herstel uitblijft. Je gaat naar beneden en komt niet meer terug. Mensen omschrijven dit als een eenzame tunnel: het voelt groot, machtig en dwingend, en je kunt het niet uitzetten.”
De natuurlijke staat waarin ons gevoel op en neer gaat, waarbij er altijd sprake is van vanzelfsprekend herstel: dat is de definitie van vitaliteit.
- Jim van Os, Hoogleraar psychiatrie
Per jaar 1% zorgbudget naar sport
“Armoede bestrijden doe je niet door mensen een extra tas boodschappen te geven”, vult Aboutaleb aan. “Er is maar één weg om reproductie van armoede tegen te gaan. Armoedebestrijding is onderwijs. Scholen die kinderen bovendien kunnen aandragen voor sportverenigingen, met alle spullen die nodig zijn om te sporten. We geven nu ongeveer 120 miljard uit aan de zorg, terwijl we maar 2% uitgeven aan preventie. Dus ik zou zeggen: haal nu van die 120 miljard elk jaar 1% af om dat geld te stoppen in sport. Dat is nog een brug te ver in Nederland. Maar het is wel de weg.”
Inzetten op verbinding
Van Os: “Als je een populatie gezonder wil maken, moet je niet alleen ziekte behandelen. Hetzelfde geldt op de werkvloer. Daar is 70% van het verzuim niet-medisch. Moet je dan de ziekte in het hoofd gaan repareren, of gaan we mensen weerbaarder maken met een heel uitgebreid mentaal weerbaarheidsprogramma? Na 50 jaar onderzoek weten we eindelijk wat helpt bij psychisch lijden. Als je in die tunnel zit, is de enige factor die je kan helpen een ander mens. Met elkaar gaan bewegen, en inzetten op verbinding.”
“Mensen moet je meenemen”, besluit Otto het Wellbeing en Vitaliteitsevent 2025. “Enthousiasmeren. Anders gebeurt het niet.” Die menselijke factor is volgens de CEO ook in de bedrijfsvoering de beslissende schakel. Toen Facilicom schoonmaakrobots introduceerde door ze “simpelweg naar binnen te duwen”, werd slechts 20% van de peperdure machines ook echt gebruikt. “Wat we toen hebben gedaan is lachwekkend simpel. We hebben één trainee een jaar lang met een auto het land in gestuurd om mensen te trainen, te zorgen dat ze het begrijpen en leuk vinden, dat het onderdeel wordt van hun werk en dat ze trots zijn dat ze met een robot kunnen werken. Eén trainee, één jaar, met één auto. En nu doet 97% van de robots zijn werk. Dingen lijken soms ingewikkeld, maar zijn dat vaak niet. Je moet actie ondernemen, samen met je mensen. De sleutel tot vitaliteit en succes ligt bij de eerstelijnsmanager. Het welzijn van mensen ligt niet in een systeem, maar in de hand van de direct leidinggevende.”
“Mensen moet je meenemen”, besluit Otto het Wellbeing en Vitaliteitsevent 2025. “Enthousiasmeren. Anders gebeurt het niet.” Die menselijke factor is volgens de CEO ook in de bedrijfsvoering de beslissende schakel. Toen Facilicom schoonmaakrobots introduceerde door ze “simpelweg naar binnen te duwen”, werd slechts 20% van de peperdure machines ook echt gebruikt. “Wat we toen hebben gedaan is lachwekkend simpel. We hebben één trainee een jaar lang met een auto het land in gestuurd om mensen te trainen, te zorgen dat ze het begrijpen en leuk vinden, dat het onderdeel wordt van hun werk en dat ze trots zijn dat ze met een robot kunnen werken. Eén trainee, één jaar, met één auto. En nu doet 97% van de robots zijn werk. Dingen lijken soms ingewikkeld, maar zijn dat vaak niet. Je moet actie ondernemen, samen met je mensen. De sleutel tot vitaliteit en succes ligt bij de eerstelijnsmanager. Het welzijn van mensen ligt niet in een systeem, maar in de hand van de direct leidinggevende.”
Start het gesprek over mentale gezondheid
In een gezond bedrijf is er naast omzet, winst en productiviteit ook aandacht voor mentale gezondheid. Want 1 op de 5 medewerkers ervaart werkstress. En dus lopen verborgen kosten op. In verzuim en in verloop. De stille cijfers vertellen het complete verhaal. Daarom roepen we jou op om mentale gezondheid ook binnen jouw organisatie bespreekbaar te maken.
Meer inspiratie
No items to display
